Кутубхона ассоциациялари ва муассасалари халқаро федерациясининг маълумотларига кўра, дунёда 560 минг атрофида кутубхона мавжуд ва улардан 20 дан ортиғи 14 миллион кўпроқ фондга эга.
“Worldpopulationreview” портали маълумотларига кўра эса, дунёда энг кўп мутолаа қилувчи давлатлар бешлигига АҚШ, Хитой, Буюк Британия, Япония ва Германия кирар экан.
Ўзбекистонда эса, афсуски, объектив ва субъектив сабабларга кўра, кутубхоналар сони сўнгги 20 йилда анча камайиб кетган. Хусусан, Статистика кўмитасининг маълумотларига кўра, 2000 йилда 6027 та ахборот-ресурс ва ахборот кутубхона марказлари бўлган бўлса, 2021 йилга келиб уларнинг сони 402 тани ташкил этган. Ачинарлиси, қишлоқ жойлардаги 5000 мингдан ортиқ кутубхоналардан фақатгина 37 та қолган.
Китоб ва брошюралар йиллик тиражи ҳам каррасига камайиб кетганлигини кўриш мумкин. Масалан, 2000 йилда 21,5 миллион нусхада китоб ва брошюралар чиқарилган бўлса, 2021 йилда 4 баробар камайиб, фақатгина 5,3 миллион нусхада чоп қилинган.
Китоб ва брошюралар умумий сонидан алдабий-бадиий нашрлар салмоғи янада кам, фақатгина 497 номдаги китоб 900 минг нусхада чоп қилинган. Бу кўрсаткич, ҳар минг нафар аҳолига 26 тани ташкил қилади.
Бу нимадан далолат беради? Аҳолимиз китоб харид қилмайдими, ўқимайдими?
Масалан, Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий кутубхонасининг 2022 йил якунлари бўйича натижасига эътибор берсак, ушбу кутубхонага бир йилда 321 мингдан ортиқ фойдаланувчилар рўйхатдан ўтганлигини кўришимиз мумкин.
Миллий кутубхонага бир йилда жами 560 мингдан ортиқ ташриф буюрилган. Бу жами фойдаланувчилар йил давомида фақатгина 1,7 мартадан ташриф буюрганлигини англатади.
Юқоридагилардан келиб чиқиб, аҳолининг кутубхона ва китоб мутолаасига қизиқишини ошириш юзасидан бир қанча мулоҳазалар келади кишига:
Биринчидан, Президентимиз ташаббуси билан бошланган «Ёш китобхон» танлови каби мусобақаларни янада оммалаштириш керак, зарур бўлса туну кун реклама қилиш ҳам ортиқчалик қилмайди.
Иккинчидан, давлат ва жамоат ташкилотлари, айниқса, маънавий тарғибот билан шуғулланадиган идоралар “китоб ўқиган бола”нинг образини жамиятда идеаллаштириш йўлидан бориши керак.
Учинчидан, жамиятнинг виждонини яратадиган ёзувчи ва шоирларни ҳаёт ташвишларини ўйламайдиган даражада моддий рағбатлантириш ва ижтимоий ҳимоясини кучайтириш зарур, шунда сифатли китоблар пайдо бўлади.
Юсупова Иқбол,
ТДЮУ, АРМ библиографи