Ўзбекистон Нотариал палатаси томонидан «Нотариус кундалиги» номли китоб чоп этилди. Китобда нотариусларнинг ҳаётдаги муҳим ўрни, уларнинг фаолиятида учрайдиган муаммолар, юртдошларимизнинг мерос, васиятнома, ҳадя ва бошқа нотариал ҳаракатлар бўйича мурожаатларини қабул қилиш ва ижроси давомида кузатилган қизиқарли воқеалар акс этган. Ушбу воқеаларнинг ҳар бири ҳар биримиз учун сабоқ бўлишга арзигулик.
Сайтимиз орқали ушбу китобдан парчалар бериб борамиз. Бугун эътиборингизга «Нотариус ҳам баъзан терговчидек гап» номли ҳаётий ҳикояни ҳавола этамиз.
Нотариус нафақат қонунни яхши биладиган ва ёд олган бўлиши, балки инсоннинг ички оламини биладиган психолог, фириб беришга интилаётган шахснинг мақсадини англайдиган прокурор, ҳуқуқлари бузилган шахсни ҳимоя қилиш ва маслаҳат беришга
қодир адвокат ҳамда олийжаноб халқимизнинг муаммосини ечишга, дардини тинглашга, шунингдек, уларга ғамхўрлик қилиш бурчи, деб биладиган ҳақиқий жонкуяр бўлиши шарт.
Афсуски, мен ўз нотариуслик фаолиятимда ҳеч нарсадан тап тортмайдиган, ўзининг шахсий манфаатлари йўлида бировларни алдаш, чув тушириш ҳамда фириб беришга ҳаракат қилган шахслар ёки манфур кимсаларга ҳам дуч келганман. Бундай кимсаларнинг қинғирликлари сабаб, қанчадан-қанча ҳамкасбларим судларга қатнаган, интизомий жазо олган.
Нотариуслик фаолиятимни бошлаган илк даврларимда бундай ҳолатларга кўп дуч келганман. Чунки фириб беришга ҳаракат қилувчи шахслар ҳам ўзининг манфур мақсадларини ёш ва тажрибасиз ходимлар орқали амалга оширишга интилишади…
Фаолиятимнинг дастлабки даврларида ёши 25–30 да бўлган йигит келиб, ишончнома расмийлаштиришини билдирди. Мен унинг ҳужжатларини қабул қилиб расмийлаштиришга киришарканман, ҳужжатларини кўздан кечираётиб, бир нарса диққатимни тортди. Чунки, транспорт воситасини қайд этиш гувоҳномасида ”берилган жой” деган қисмига “Абу Райҳон Беруний” деб ёзилганди. Мен бундай ёзувни биринчи кўришим эди. Чунки, туманлараро рўйхатга олиш ва имтиҳон ўтказиш бўлими томонидан берилаётган транспорт воситасини қайд этиш гувоҳномаларида бирор маротаба бундай ҳолатга дуч келмаганман. Шунингдек, Беруний туманининг расмий номи ҳам Беруний бўлиб, “Абу Райҳон Беруний” деб аталмас эди. Мен мижозга эртага келишини, бланка қолмаганлиги ва эртага улар етиб келишини айтиб, қайтариб юбордим.
Шундан сўнг, ушбу транспорт воситасини қайд этиш гувоҳномасини тегишли тартибда ички ишлар идорасига юбордим. Терговда аниқланишича, у мижоз мазкур транспорт воситасини қайд этиш гувоҳномасини Россия Федерациясида қалбакилаштириб, ўша томонларда киракашлик қилиб юрган экан.
Бошқа бир куни қабулимга келган 30–35 ёшлардаги йигит ўзига тегишли автомашинани бошқа шахсга сотиш учун келганлигини билдирди. Мен унга бунинг учун аёлининг розилиги кераклигини айтганимда, у менга турли хил баҳоналарни
рўкач қила бошлади. Шундан сўнг бу йигит кетди ва мен ҳам ўз ишларим билан банд бўлдим. Орадан бир неча кун ўтиб ўша йигит яна келди. У яна автомашинани бошқа шахсга сотиш учун келганлигини билдирди. Мен бунга аёлининг розилиги кераклигини айтганимдан сўнг, у аёлини бошлаб кирди. Мен аёлнинг паспортини сўраган вақтимда эри унинг паспорти йўқолганлиги сабабли вақтинчалик паспорт олиб келганлигини
билдирди. Вақтинчалик паспорт асосида ҳужжатларни расмийлаштиришга кириша бошладим. Бу аёлнинг ҳаракатлари мени шубҳага солди. Мен эрини зарур бўлмаган ҳужжатни олиб келишга юбордим. Аёл билан савол-жавобларга ўтдим.
– Туғилган санангиз?
– Бир минг тўққиз юз саксон тўртинчи йил, йигирма иккинчи февраль.
– Ия, мен ҳам февраль ойида туғилганман, демак сиз ҳам “Арслон” буржида туғилган экансиз!?
– Ҳа, мен ҳам “Арслон“ буржида туғилганман…
– Йўқ, кечирасиз, янглишибман, ахир “Арслон” буржи август ойида-ку, февраль ойи “Қовға”, мен “Қовға”ман, – дедим кулиб.
– Ҳа, мен ҳам ”Қовға” буржида туғилганман, – деди аёл тишининг оқини кўрсатиб.
– Одам ўзининг буржини унутмайди, мен “Қовға“ буржида туғилганман, бироқ, сиз йигирма иккинчи февралда туғилгансиз, ваҳоланки, йигирманчи февралдан йигирманчи мартга қадар бўлган давр “Балиқ” буржи ҳисобланади. Нега ёлғон гапиряпсиз!?
– Мен сиз “эрим” деб таништирган одамнинг ёнида масофа сақлаб туришингиз, ҳар бир қабулимга келган одамга олазарак қараб, танишларим келиб қолмадимикан, деган ҳадик билан турганингиздан, мижозимнинг хотинимаслигингизни пайқадим.
Сиз кимсиз, агар тўғрисини айтмасангиз, мен ҳозир ички ишлар органига хабар бераман, жиноий жавобгарликка тортиласиз!, – дедим қатъийлик билан аёлга тикилиб.
– Мени кечиринг, мен бу келган одамнинг дўстининг аёлиман. Эримнинг дўсти аёли билан ажрашиш арафасида, бирга яшамасдан келишмоқда. У эримга илтимос қилиб, менинг вақтинча аёли ролини ўйнаб туришимни илтимос қилди. У вақтинча паспорт
олиб, ундаги аёлининг расмининг ўрнига мени расмимни қўйди. Менга аёлининг маълумотлари ва қачон турмуш қурганлиги саналарини айтганди. Менга ёрдам беринг, мени кечиринг….
Қанчадан қанча нотариуслар бундан катта фирибгарларни ва ёлғонларни фош қилишган. Нотариал фаолият, нотариусларимизнинг тажрибасини оширишга, уларнинг
ҳуқуқшунослик билан бирга кучли сезгир психологлик кўникмасини шакллантиради. Ахир, нотариусликдан судья, прокурор ва адвокат бўлган касбдошларим оз эмас.
Зебо Камолова,
Тўрткўл тумани хусусий амалиёт
билан шуғулланувчи нотариус