Чиқиндилар тўпланиш  ҳажмининг мунтазам равишда ўсиши ва уларни утилизация қилиш воситаларининг етишмаслиги туфайли кўпгина шаҳарларида муаммоларга сабаб бўлмоқда. Инсоният сўнгги олти йил ичида 500 гигатоннадан ортиқ пластмасса, металл, ёғоч маҳсулотлардан фойдаланган.

Бу кўрсаткич 1900 йилдан буён одамларга керак бўлган маҳсулотларнинг деярли 28 фоизини ташкил этади. Буни “Ер масаласи ҳаммага таалуқли” лойиҳаси доирасида экология мутахассислари ҳисоблаб чиққан. Сайёра бўйлаб йилига 2,1-2,3 миллиард тоннагача қадоқлаш чиқиндилари, бузилган электр техникалар, муддати ўтган озиқ-овқат маҳсулотлари қолдиқлари ва бошқа чиқиндилар ҳосил бўлади. Бу кўрсаткич 2050 йилга бориб 3,8 миллиард тоннага етиши мумкин.

Экологларнинг огоҳлантиришича, Ер экотизими бундай катта юкга бардош бера олмайди. Улар чиқиндиларни саралаш маданияти бўйича бир нечта қоидани таклиф қилишди. Бу эса сайёрамизни ахлат билан тўлдириш муаммосини ҳеч бўлмаганда қисман енгиллаштиришга ёрдам беради.

1) Ортиқча маҳсулот сотиб олманг! Ишлаб чиқариш корхоналари ўз маҳсулотларини кўпроқ сотиши керак, аммо бу — унинг даромади. Ҳар бир маҳсулот учун алоҳида полиэтилен пакет ишлатиш шарт эмас. Бир даста бананни алоҳида пакетга солишнинг ҳожати йўқ. Банан пўстлоғининг ўзи мевани ишончли ҳимоя қилади. Шунингдек, озиқ-овқат сотиб олаётганингизда, уни амал қилиш муддати тугашидан олдин истеъмол қилишга улгурасизми йўқми — буни ҳисобга олинг.

2) Маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни танланг! Маҳсулот сифати бир хил бўлган бошқа ҳолларда уни етказиб бериш пайтида камроқ ёқилғи ёқилганлиги сабабли, энг яқин завод ёки фабрикада ишлаб чиқарилган маҳсулот, энг экологик тоза маҳсулот ҳисобланади.

3) “Тез ўзгарувчан мода”дан воз кечинг” Россияда ҳар йили 2 миллион тонна кийим-кечак чиқиндига айланади. Ундан ташқари, мавсум охиригача сотилмай қолган коллекция қолдиқлари ҳам қолиб кетади. Мода дизайнерлари ҳозир фойдаланадиган толаларнинг ярмидан кўпи синтетик бўлиб, уларни эски тўқимачилик воситалари асосида қайта ишлаш жуда мураккаб. Бир вақтлар сотиб олинган кийимларнинг атиги 1 фоизи қайта ишланади.

4) Эгалик қилманг, фойдаланинг! Чиқиндиларни камайтириш учун маҳсулотлардан фойдаланиш усулини ўзгартиришимиз керак. Баъзан бирор маҳсулот шкафнинг бир четида тургандан кўра, уни ижарага олиш қулай. Шу маънода, ривожланаётган Россия шаҳарларида каршеринг ва электросамокатлар ижараси шахсий транспорт воситаларига қараганда анча яхши.

5) Хизмат муддати узоқ бўлган нарсаларни танланг! Ҳар ёмғир ёғишидан олдин  мўрт, арзон соябон сотиб олманг. Битта яхшисидан сотиб олинг — бу қимматроқ бўлиши мумкин, аммо у самарали ва ишончлидир. Учинчи ёмғир (жала)дан кейин битта яхши соябон учта мўрт соябондан узоқроқ хизмат қилиши маълум бўлади.

6) Қайта ишланадиган материалларга устунлик беринг! Металл ва шиша идишлар ҳеч қандай муаммосиз кўп марта қайта ишланиши мумкин. Аммо, пластмасса эса қийинроқ, лекин унинг кўплаб турларини қайта ишлаш мумкин. Масалан, қоғоз фақат олтита қайта ишлаш усулига бардош бера олади.

7) Озиқ-овқат алмашинувини ривожлантиринг! Яроқлилик муддати тугашига оз муддат қолган ортиқча озиқ-овқат маҳсулотларини муҳтожларга тарқатинг. Охирги чора — уни ҳайвонларга озуқа сифатида беринг!

8) Чиройли таъмирлаш! Бузилган ускунада эҳтиёт қисмлар учун фойдали бўлган қисмлар бўлса, уларни олиб, сақлаб қўйиш керак. Кичкина тешик туфайли кийимларни ташламанг. Сиз уни эҳтиёткорлик билан тикишингиз ёки устига чиройли ямоқ ёпиштиришингиз мумкин — ҳамма буни шундай мўлжалланган деб ўйлайди.

Бизнинг истеъмолчилик маданиятимиз сайёрамизни экологик хавфсизлигини таъминлайди ҳамда келажак авлодга янада бой табиий ресурсларни мерос қолдиришга хизмат қилади. Шундай экан, ҳар биримиз табиатни ифлослантиришга қарши курашишга ҳисса қўшишимиз лозим.

Мадина ҲАМДАМОВА,

журналист