Кўпчилигимиз китобни ўқиб бўлганимиздан сўнг унинг асл мазмунини тушунмаймиз ёки тушунсакда, бир неча ойдан сўнг унутиб қўямиз. Айниқса, классик жанрдаги, мағзи тўлиқ китобларни эслаб қолиш анча қийинчилик туғдиради. Шуларни инобатга олиб китобнинг асл мазмунини уқиш ва уни кўп муддат эслаб қолиш бўйича бир нечта тавсияларимиз билан ўртоқлашамиз.

1. Белгилаш

Қизил ручка биланми, ёки махсус стикерлар биланми, китобнинг энг муҳим жойларини, қаҳрамонларнинг оташин нутқларини, китобдаги муаллифнинг айтар мухтасар гапларининг устига белгилаб қўйиш анча яхши самара беради. Белгилаш жараёнида китобнинг энг асосий жойларига яхшироқ эътиборингизни қаратасиз, сергакроқ тортасиз. Асар тугаганидан сўнг белгиланган жойларига яна бир бор қайтиш асарни янада яхшироқ тушунишингизга ҳамда унинг мағзини чақишингизга катта кўмакчи бўлади. Бир неча ой вақт ўтганидан сўнг белгиланган жойларига бирров кўз югуртирсангиз дарров китобнинг асл мазмуни ёдингизга келади. Бу борада унчалик қиммат турмайдиган стикерлардан фойдаланишни маслаҳат берамиз, зеро раҳмдил китобхоннинг севимли китобига ручка билан чизиб ташлашга қўли бормайди.

2.Тақриз ёзиш

Китобни ўқиб бўлганингиздан сўнг бир неча муддат унинг таъсирида бўлишингиз бор гап. Ана шу таъсирдан чиқиб кетмасингиздан бурун асар тўғрисида мўъжазгина тақриз ёзсангиз, мақсадга мувофиқ бўлади. Албатта, тақриз ёзиш учун қанақадир мезонларга мурожаат қилишингиз шарт эмас. Ўзингиз билганингизча, китобни ўқиб бўлганингиздан сўнг қалбингиздан ўтган кечинмаларни ҳамда асардан олган хулосангиз тўғрисида бир неча сатр ёзишингиз кифоя. Агар классик услубни севувчи одам бўлсангиз, махсус блокнотда, замонавийлик билан уйғунлашган бўлсангиз телеграм канал очиб тақризларингизни ёзиб боришингиз китобнинг мағзини чақиш ҳамда уни эслаб қолишингизда кўмакчи бўлади. Тақризни бир неча ойдан сўнг қайтадан ўқиш — асарни қайта ўқишингиз билан тенг бўлади.

3. Чалғимаслик

Ҳозирги глобаллашув даврида инсон бир ишни чалғимасдан бажариши жуда катта матонатга айланди. Гаджетлар, ижтимоий тармоқлар, турли кўнгилочар воситалар сабабли инсонда тез-тез чалғиш юзага келади, мана шу жараён китоб ўқиш жараёнида авж палласига чиқади. Катта эҳтимол билан 10 дақиқа китоб ўқиганингиздан сўнг зерикиб бошлайсиз ҳамда ижтимоий тармоқ ва мессенжерлар томон югурасиз (таниш ҳолат а)? Шундай экан бунга қарши курашиш учун китоб ўқиш жараёнига жиддий ёндашганингиз ҳамда гаджетларни овозсиз ҳолатга келтириб, ўзингиздан анча узоқ масофага қўйиб, қанча муддат ўқишни аниқ белгилаб олган ҳолда мутолаага шўнғишни маслаҳат берамиз. Зеро, пала партишлик билан, режалаштирилмасдан туриб амалга оширилган мутолаа кўп ҳолларда 10 дақиқадан ошмайди. Саранжомлик билан иш бошласангиз, мақсадга мувофиқ бўлади.

4. Муҳокама қилиш

Севимли асарни ўқиб бўлганингиздан сўнг, ичингизга сиғмай кетишингиз турган гап. Мана шундай вазиятда худди сиздек ҳолатдаги инсонлар билан асарни муҳокама қилиш янада завқли бўлади, шундай эмасми? Китобни тугатганингиздан сўнг асарни ўқиганлар билан муҳокама қилиш ҳам асарни янада тушуниш ва мағзини чақишда ёрдам беради. Мутолаа жараёнида эътиборингиздан четда қолган жиҳатларга эътибор берасиз, айниқса, баҳслар юзага келса, қайта-қайта асарга мурожаат қилавериб, уни “сув қилиб ичиб юборасиз”. Истасангиз, мутолаани севувчи дўстингиз билан муҳокама қилинг, истасангиз, ижтимоий тармоқлардаги китоб муҳокамасига бағишланган гуруҳ ва форумларда мунозарага киришинг. Тўғрисини айтсам, дўстингиз билан биргаликда бир китобни ўқиб, муҳокама қилишни маслаҳат бераман. Чунки иккинчи вариантда жуда кўпчилик бўлади — ҳаммадан ҳар хил фикр чиқади, турли бахслар юзага келади, мавзудан четга чиқиш кўпаяди, суҳбат мавзуси муҳокамадан бошқасига ўзгариб кетади. Китоб муҳокамасини тор доирада, оффлайн ўтказган самаралироқ.

5. Муаллифни ўрганиш

Баъзи ҳолларда асарни тушуниш учун китоб муаллифининг шахсиятини ўрганишга тўғри келади. У ижод қилган замон, яшаган мамлакат, бошидан кечирган тузум, унинг ижтимоий ҳолати каби омилларни ўрганиш орқали муаллиф нима демоқчи бўлганини тушуниш янада осонлашади. Шундай экан асарни ўқиб бўлганингиздан сўнг унинг муаллифи тўғрисида ҳам бироз ўрганиш олиб боришингиз мақсадга мувофиқ. Дейлик, Тоғай Муроднинг “Отамдан қолган далалар” асарини ўқиганингиздан сўнг муаллифнинг таржимайи ҳолига кўз ташлашингиз асарнинг нечоғлиқ буюклигини англашингизга ёрдам беради. Шўролар тузумининг аччиғини татиб кўрган ёзувчининг сўзлари янада таъсирлироқ жаранглайди.