Янги ўқув йили арафасида мактабларда ўқув жараёнини ташкил этиш, жумладан, синфларни шакллантириш ва ўқитувчиларга дарс соатларини тақсимлаш муҳим ва масъулиятли жараён ҳисобланади. Бу жараён Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 2020 йил 30 июнда рўйхатдан ўтказилган, рўйхат рақами 3271-сонли Низом билан тартибга солинади. Ушбу Низомнинг асосий мақсади – таълим сифатини ошириш, бюджет маблағларидан оқилона фойдаланиш ва ўқитувчилар меҳнатини шаффоф баҳолаш тизимини яратишдан иборат.

         Синфларни комплектлаш тартиби

Низомга кўра, синфлар ўқувчилар сонидан келиб чиқиб, қуйидаги меъёрлар асосида ташкил этилади:

- Шаҳар ва туман марказларида: бир синфда 25–35 нафар ўқувчи.

- Қишлоқ ҳудудларида: бир синфда 20–35 нафар ўқувчи.

Бундан ташқари, Низомда кам комплектли мактаблар учун алоҳида қоидалар белгиланган. Масалан, ўқувчилар сони кам бўлган бошланғич синфлар маълум шартлар асосида битта синфга бирлаштирилиши мумкин. Бундай ҳолатларда синфлар сонининг сунъий равишда кўпайтирилишига йўл қўйилмайди, бу эса давлат бюджети маблағларини тежашга хизмат қилади.

Синфларни шакллантириш жараёни ҳар йили 30 августга қадар якунланиб, маълумотлар электрон дастурга киритилади ва 15 сентябрга қадар ҳудудий халқ таълими ва молия органлари томонидан тасдиқланади.

         Дарс соатларини тақсимлаш:

Ҳар йили август ойида, янги ўқув йили бошланиши олдидан умумтаълим муассасаларида ўқитувчиларга дарс тақсимоти белгиланади. Дарс соатларини тақсимлашда асосий эътибор ўқитувчининг касбий маҳорати, малакаси ва натижадорлигига қаратилади. Низомнинг 15-бандида белгиланган 19 та устуворлик мезони ўқитувчилар ўртасида дарс соатларини адолатли тақсимлаш учун асос бўлиб хизмат қилади. Умумтаълим муассасалари томонидан шакллантирилган дарс соатлари сеткаси умумтаълим муассасасининг педагогик кенгаши томонидан икки иш куни ичида кўриб чиқилиб, ҳар йили 15 сентябрга кадар ўқитувчиларга дарс соатлари қуйидаги кўрсаткичларнинг устувор кетма-кетлиги асосида тақсимланади:

▪️халқаро олимпиадалар ғолибларини тайёрлаган ўқитувчилар;

▪️ўқитувчи бўлиб фаолият юритаётган халқаро олимпиадалар ғолиблари;

▪️чет тили ва STEAM фанларидан мутахассислиги бўйича халқаро сертификатларга эга ўқитувчилар (TESOL Level 5, CEFR B2, IELTS 6 ва ундан юқори, шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги томонидан белгиланадиган бошқа сертификатлар);

▪️TOP-1000 университетлар рейтингига кирадиган дунёнинг етакчи университетларини битирган ўқитувчилар;

▪️асосий олимпиадаларнинг республика босқичи ғолибларини тайёрлаган ўқитувчилар;

▪️ўқитувчи бўлиб фаолият юритаётган асосий олимпиадаларнинг республика босқичи ғолиблари;

▪️республика босқичидаги кўрик танловларда (йил ўқитувчиси) совринли ўринларга эга бўлган ўқитувчилар;

▪️олий малака тоифасига эга ўқитувчилар;

▪️биринчи малака тоифасига эга ўқитувчилар;

▪️ асосий олимпиадаларнинг вилоят ва туман босқичи ғолибларининг ўқитувчилари;

▪️ иккинчи малака тоифага эга ўқитувчилар;

▪️педагогик йўналиш бўйича магистр даражасига эга ўқитувчилар;

▪️белгиланган тартибда ўз фанидан ўтказилган назарий ва амалий синовлар натижаси бўйича аъло баҳоларга эга ўқитувчилар;

▪️ олий маълумотли тоифасиз ўқитувчилар;

▪️қайта тайёрлаш бўйича дипломга эга ўқитувчилар;

▪️олий таълим муассасаларининг педагогик йўналиш бўйича битирувчи босқич талабалари;

▪️педагогик йўналиш бўйича хорижий давлатларнинг олийгоҳларини битирган, бироқ дипломи тан олинмаган ўқитувчилар;

▪️олий маълумотли ўқитувчилар билан таъминлангунига қадар ўрта махсус, профессионал маълумотга эга ўқитувчилар;

▪️олий маълумотли ўқитувчилар билан таъминлангунига қадар умумтаълим муассасасининг тегишли мутахассислиги бўйича раҳбар ходимлари.

         Умумтаълим муассасасининг педагогик кенгаши томонидан дарс соатлари қайта тақсимланиши мумкин. Юкоридаги кўрсаткичлар кетма-кетлик асосида устунликка эга бўлган ўқитувчиларга дарс соатларининг максимал микдорлари белгиланиши тавсия этилади. Максимал дарс соати олиш имкониятига эга бўлган ўқитувчининг ёзма розилиги билан унга ажратилиши мумкин бўлган дарс соатлари бошқа ўқитувчиларга берилиши мумкин.

        

         Муҳим қоидалар:

▪️Бир нечта кўрсаткичга эга ўқитувчи учун энг устувори инобатга олинади.

▪️Бир хил кўрсаткичга эга бир нечта ўқитувчи ўртасида дарс соатлари тенг тақсимланади.

▪️Ўқитувчиларга йиллик бир ярим ставкадан (2322 соат) ортиқ дарс берилишига йўл қўйилмайди.

▪️Ҳар йили 17 сентябрга қадар педагогик кенгаш томонидан тақсимланган дарс соатлари электрон дастурга киритилади.

 

         Қўшимча тўловлар:

Низомга кўра, тарификация рўйхатларида ўқитувчиларнинг асосий тариф ставкасидан ташқари, қуйидаги қўшимча тўловлар ҳам акс эттирилади:

▪️Дафтар ва ёзма ишларни текширганлик учун.

▪️Синф раҳбарлиги учун (бошланғич синфларда синф раҳбарлиги она тили, ўқиш ва математика фанларидан дарс берувчиларга берилади).

▪️ Информатика кабинети мудирлиги учун.

▪️Директор жамғармаси ҳисобидан белгиланадиган устамалар.

▪️ Уйда якка тартибда таълим бериш учун.

Бу қўшимчаларнинг барчаси ҳам электрон дастур орқали шакллантирилади ва ҳар йили 25 сентябрга қадар ҳудудий халқ таълими ва молия бўлимлари томонидан тасдиқланади.

Ушбу Низом ўқитувчиларнинг фаолиятини баҳолашда объективликни таъминлаб, юқори натижаларга эришган ўқитувчиларни муносиб рағбатлантириш учун мустаҳкам асос яратади. Бу эса ўз навбатида, бутун таълим тизимидаги сифат ва самарадорликнинг ошишига хизмат қилади.

Ахрор Казаков,
"Адолат" МҲАМ бўлим бошлиғи