Ҳавонинг ифлосланиши паст, ўрта ва юқори даромадли мамлакатларда ҳар бир инсон саломатлигига таъсир қилувчи энг жиддий экологик омиллардан биридир.

Ўтган ҳафтада Тошкент шаҳрида ҳавонинг ифлосланиши меъёрлари бир неча бор ошиб кетди, майда заррали PM2.5 чанги  ҳавони асосий ифлослантирувчи манба бўлиб қолмоқда.

Тошкентдаги вазият

Ўтган ҳафтада Тошкент шаҳри атмосферасида ўртача PM2.5  концентрацияси 20 мкг/м³ ни ташкил этди, бу Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) меъёрларидан 4 баравар юқоридир.

AQI  индекси бўйича ҳаво сифати рейтинги ҳам меъёрдан юқори бўлди: Тошкент шаҳри бўйича ўртача AQI  69 AQI  ни ташкил этди. Ҳафта учун энг юқори AQI  рейтинги сешанба куни (22.04.2024) қайд этилган бўлиб, 95 AQI га етди. Заиф гуруҳлар учун “тўқ сариқ” хавфли зонада, ҳаводаги PM2.5  концентрацияси 33 мкг/м³ бўлиб, бу нормадан 6 баравар юқори саналади.

Ҳафталик AQI ва PM2.5 концентрация индекслари қуйидагича:

Душанба: AQI  – 95, PM2.5 – 33 µг/м³

Сешанба: AQI  – 74 PM2.5  – 23,1 µг/м³

Чоршанба: AQI  – 70, PM2.5  – 21,2 µг/м³

Пайш: AQI  – 65, PM2.5  – 18,8 µг/м³

Жума: AQI  – 68, PM2.5 – 20 µг/м³

Шанба: AQI  – 59, PM2.5  – 16,1 µг/м³

Якшанба: AQI  – 56, PM2.5 – 14,3 мкг/м³

PM2.5 : Бу нима ва у қаердан келади?

PM2.5  ёки ўлчами 10 нм дан 2,5 микронгача бўлган заррачалар қаттиқ микрозаррачалар ва суюқ томчилар аралашмасидир. Улар турли манбалардан, транспорт, саноат жараёнлари, қурилиш ва тупроқ эрозияси ва органик буғлар каби табиий ҳодисалардан келиб чиқади.

PM2.5  нинг саломатлик ва атроф-муҳитга таъсири

Ушбу микрозарралар минимал ўлчамлари туфайли инсоннинг нафас олиш йўлларига осонгина кириб, соғлиқ учун жиддий хавф туғдиради. Улар нафас олиш тизимининг турли касалликларини, юрак-қон томир касалликларини келтириб чиқариши ва асаб тизимига салбий таъсир кўрсатиши мумкин.

Юқори ифлосланган муҳит учун тавсиялар

AQI  даражаси қизил бўлса, ЖССТ қуйидаги тавсияларни беради:

- очиқ ҳавода жисмоний фаолиятдан сақланинг.

– Ҳаво тозалагичлардан фойдаланинг.

- Ташқарида ниқоб тақинг.

– Деразаларни ёпинг.

NAAQS стандартларига кўра, 12,0 мкг/м³ (АҚШ AQI  50) дан ортиқ ҳар қандай PM2.5  ўлчови соғлиқ учун хавфли ҳисобланади. Шундай қилиб, Тошкентдаги вазият ифлосланиш даражасини пасайтириш ва инсон хавфсизлигини таъминлаш бўйича зудлик билан чора-тадбирлар кўришни тақозо этади.