Life Style
04.06.2025
955
Бугунги кунда болалар интернетдан таълим, ўйин, мулоқот ва кўнгилочар мақсадларда фаол фойдаланмоқда. Аммо интернет имкониятлар билан бирга хавфларни ҳам олиб келади. Қуйида ота-оналар болаларини ҳимоя қилиш учун билиши зарур бўлган 5 муҳим жиҳатни келтирамиз.
1. Ҳар бир қурилмада назорат режими бўлиши керак
Телефон, планшет ёки компьютер болага топширилган бўлса, уларда албатта ота-она назорати (Parental Control) функцияси ёқилган бўлиши лозим. Бу орқали ота-она:
▪️ кирилаётган сайтларни чеклаши,
▪️ иловаларни ўрнатишга рухсат бериши ёки тақиқлаши,
▪️ ҳар куни фойдаланиш вақтини белгилаши мумкин.
2. Ижтимоий тармоқлардаги таҳдидлар реал хавф туғдиради
Барча машҳур платформалар — YouTube, TikTok, Instagram — ёш болалар учун бегона контент манбаи бўлиши мумкин. Жумладан:
▪️ катталарга мўлжалланган видео ва тасвирлар;
▪️ зарарли “трендлар” ёки хунук чақириқлар;
▪️ бегона шахсларнинг ёзувлари ёки таҳдидли хабарлар.
Ота-оналар боланинг аккаунтларини очиқ эмас, хусусий (private) режимда юритишини назорат қилиши керак.
3. Шахсий маълумотлар ошкор қилинмаслиги керак
Бола ҳеч қачон қуйидаги маълумотларни интернетда ёзмаслиги лозим:
▪️ исм-шариф;
▪️ манзили;
▪️ мактаби ёки синфи;
▪️ телефон рақами;
▪️ ота-онасининг даромади ёки ишлайдиган жойи.
Бу маълумотлар жиноятчилар учун энг қиммат нарса — уларни алдаш, дўст бўлиш, фирибгарлик қилиш ёки ҳатто реал ҳаётда таъқиб қилиш учун ишлатилиши мумкин.
4. Интернетдаги зўравонлик – кибербуллинг ҳақида огоҳлантиринг
Баъзан болалар ўзаро интернетда камситиш, масхара қилиш, таҳдид қилиш ҳолатларига дуч келишади. Бу — кибербуллинг дейилади. Унинг оқибатлари:
▪️ руҳий тушкунлик;
▪️ ўзини қадрсиз ҳис қилиш;
▪️ мактабга боришни истамаслик;
▪️ ёпиқ ва ғамгин ҳолатга тушиш.
Ота-она боласи билан доимий мулоқотда бўлиши, унинг кайфиятидаги ўзгаришларга эътибор қилиши зарур.
5. Интернетдан фойдаланувчи бола ҳам ўзига жавобгар бўлиши керак
Болаларга кичик ёшдан бошлаб қуйидагиларни ўргатиш керак:
▪️ фақат таниш одамлар билан мулоқот қилиш;
▪️ номаълум ҳаволаларга кирмаслик;
▪️ зарарли контент ҳақида зудлик билан ота-онага хабар бериш.
Бу эса ахборот маданияти ва рақамли саводхонлик асосларини шакллантиради.
Интернет – бу билим манбаи, аммо айни пайтда нотўғри ишлатилса, хавф манбаи ҳам бўлиши мумкин. Ҳар бир ота-она ўз фарзандининг онлайн ҳаётини бефарқ кузатмаслиги керак.
Шуни унутманг, Сиз фарзандингизнинг ҳақиқий ҳимоячисисиз – уни виртуал таҳдидлардан ҳам асраш сизнинг зиммангизда.
Зиёвуддин Номозов,
"Адолат" МҲАМ ходими
Улашиш:
Бошқалар
Ўқишини кўчиришга оид: муҳим 7 саволга жавоб
Ўзим яшайдиган ҳудудга ўқишимни кўчирсам, ўқишни тўлов-контрак асосида давом эттираманми?
Автомобилда газ баллонларидан фойдаланиш юзасидан тавсиялар
Автомобилларга ўрнатилган газ баллонларининг хавфсиз ва ишончли ишлашини таъминлашда, унинг фойдаланиш муддати асосий мезонларидан бири ҳисобланади.
Жиноят ишларда ярашув амалиётини қўллаш тартиби
Ярашув тўғрисидаги ишлар бўйича суд муҳокамаси жиноят иши судга келган пайтдан эътиборан ўн суткадан кечиктирмай ўтказилади.
“Жасорат мактаблари”га ўқувчилар танлаб олинади
Белгиланган квотага асосан кириш имтиҳонлари натижалари бўйича энг юқори балл тўплаган ўқувчилар ўқишга қабул қилинади.