Ўзбекистон Республикасида фуқароларнинг виждон эркинлигини таъминлаш ва диний соҳадаги давлат сиёсати концепциясида дунёвий давлатни ривожлантиришнинг устувор йўналишлари ва механизмлари белгилаб берилган. Қуйидаги мақолада давлат бошқарувида дунёвийликни таъминлаш бўйича фикр юритилади.

1. Давлат бошқарувида дунёвийлик нима?

Давлат бошқарувида дунёвийлик — давлат бошқарувига оид қарорларни қабул қилиш ҳамда амалга оширишда Конституция ва қонунларга мувофиқ умуммиллий ва умуминсоний қадриятларни ва маданий меросни ҳурмат қилган ҳолда, умумжамият манфаатларини кўзлаш, илмий асосланган ёндашувларга таянишдир.

Дунёвийликнинг моҳияти шундаки, давлат бошқаруви муайян диний қарашлардан мустақил бўлиб, умуминсоний ва умуммиллий қадриятларни ҳурмат қилишга йўналтирилган бўлади. Бу давлатнинг барча фуқароларга тенг муносабатда бўлишини, қарорлар шахсий ёки диний қарашларга эмас, балки илмий ва ҳуқуқий асосларга суяниб қабул қилинишини таъминлайди.

2. Дунёвий давлат бошқаруви зарурияти нимада?

Дунёвий давлат бошқаруви жамиятда барқарорликни таъминлаш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш ҳамда барча ижтимоий қатламларга тенг имкониятлар яратиш учун зарур.

Бу ёндашув давлат қарорларини субъектив диний қарашлардан холи қилиш ва барча фуқароларнинг манфаатларини ҳисобга олиш имконини беради.

Дунёвийлик орқали жамиятда турли қатламлар ўртасида муроса ва ўзаро ҳурмат шаклланади, шунингдек, фуқаролик жамиятининг ривожланишига замин яратилади.

3. Давлат бошқарувида дунёвийликнинг аҳамияти нима?

Ҳуқуқийлик – давлат бошқарувига оид қарорлар Конституция ва қонунлар асосида қабул қилиниши керак. Бу эса давлатни бошқаришда аниқ дунёвий қоидаларга амал қилишни таъминлайди.

Ижтимоий барқарорлик – турли ижтимоий ва диний гуруҳлар манфаатлари бир хилда ҳимоя қилинади. Бунда, ҳеч бир қатлам ўзини камситилган ёки имтиёзли деб ҳисобламайди.

Илмий ёндашув – давлат бошқаруви тадқиқот ва таҳлиллар асосида амалга оширилади. Бу эса самарали ва узоқ муддатли барқарор ривожланишни таъминлайди.

Инклюзивлик – фуқаролик жамияти институтлари ва барча ижтимоий гуруҳлар қарор қабул қилиш жараёнига жалб этилади. Бу демократик бошқарувнинг асосий тамойилларидан бири бўлиб, фуқароларнинг давлат ишларида иштирок этиш имкониятини оширади.

4. Давлат бошқарувида дунёвийликни таъминлаш механизмлари қандай?

Давлат бошқарувида дунёвийликни таъминлаш учун бир қатор механизмлар мавжуд:

Давлат бошқаруви йўналишидаги дунёвийликни таъминлашнинг асосий механизмлари қуйидагилардан иборат:

— норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни, халқаро шартномаларни ва бошқарувга оид қарорларни ишлаб чиқиш, қабул қилиш ҳамда амалиётга жорий этиш жараёнида умумжамият манфаатларини кўзлаш, илмий асосланган хулосаларга таянишни қатъий таъминлаш;

— давлат бошқарувига оид қарорларни қабул қилишда фуқаролар, фуқаролик жамияти институтлари ва турли ижтимоий гуруҳлар вакилларини кенг жалб қилиш;

— диний белгиларга кўра сиёсий партияларни ва оммавий жамоат ҳаракатларини ташкил этишга йўл қўймаслик юзасидан ташкилий ва ҳуқуқий чоралар кўриш;

— диний ташкилотлар профессионал хизматчиларининг сайлов тўғрисидаги қонунчиликда белгиланган чекловларга риоя этишини таъминлаш;

— давлат органлари ва ташкилотлари ходимлари, Қуролли Кучлар ҳарбий хизматчиларининг ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ходимларининг диний қарашлари уларнинг профессионал фаолиятига ва функционал вазифаларини амалга оширишига таъсир қилмаслигини таъминлаш;

— суд ҳокимиятининг миллий, ирқий ёки сиёсий ва диний таъсирлардан мустақил ва холи бўлишини таъминлаш;

— давлат хизматчиларини тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва улар малакасини ошириш тизимининг дунёвий қадриятлар асосида ташкил этилишини таъминлаш;

— давлат хизматига кадрларни танлаш ва жой-жойига қўйишда уларнинг умумжамият манфаатларини англаш, оқилона ва илмий асосланган қарорлар қабул қилиш кўникмаларига эга бўлишини таъминлаш;

— давлат фуқаролик хизматчиларининг ва ҳарбий хизматчиларнинг, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ходимларининг ҳамда фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг, фуқаролик жамиятининг бошқа институтлари вакилларининг фаолиятини қонунчилик ҳужжатлари асосида олиб боришини таъминлаш;

— дунёвийлик асослари ва умумжамият манфаатларига раҳна солувчи ички ва ташқи хавфларни барвақт аниқлаш ҳамда бартараф этиш бўйича тизимли чора-тадбирларни амалга ошириш.

Давлат бошқарувида дунёвийликни таъминлаш нафақат ҳуқуқий талаб, балки ижтимоий барқарорлик ва барча фуқаролар учун тенгликни кафолатлаш учун муҳим механизмдир.

Унинг самарали амалга оширилиши учун ҳуқуқий тизим, ижтимоий шериклик ва илмий ёндашувлар асосида иш юритиш зарур. Шу билан бирга, дунёвийликни сақлаш давлат ва жамият ўртасидаги ишончни мустаҳкамлаб, ҳар бир фуқаро учун тенг ҳуқуқ ва имкониятлар яратишга хизмат қилади.