Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2025 йил 17 октябрдаги 656-сонли қарори билан тасдиқланган "Олий таълим ташкилотларида тьюторлик фаолиятини ташкил этиш тартиби тўғрисидаги низом" олий таълим муассасаларида (ОТМ) талаба-ёшлар билан ишлаш тизимини тубдан такомиллаштиришга қаратилган стратегик қадам бўлди. Ушбу қарор нафақат маърифий, балки ижтимоий ва касбий ривожланиш йўналишида тьюторликни алоҳида, профессионал институт сифатида мустаҳкамламоқда.

Қарорнинг қабул қилиниши, аввало, талабалар билан индивидуал ишлаш механизмларини такомиллаштиришга қаратилган. Тьюторлик фаолиятининг бош мақсади — талаба-ёшларни ватанпарварлик ва миллий қадриятларга садоқат руҳида тарбиялаш, уларнинг шахсий-касбий ривожланишига яқиндан ёрдам бериш, шунингдек, ўқув жараёнларига мослашувини таъминлашдан иборат.

Бу Низом талаблари нодавлат олий таълим ташкилотлари учун тавсиявий хусусиятга эга бўлса-да, умумий тарбия тизимида қуйидаги муҳим вазифаларни ҳал этишни кўзда тутади:

— Талабаларда соғлом турмуш тарзига интилишни шакллантириш ва бўш вақтларини мазмунли ташкил этиш;

— Талабаларнинг ички тартиб-қоидалар, одоб-ахлоқ кодекси ҳамда бошқа локал ҳужжатлар билан танишишини таъминлаш;

— Зарарли таъсирларга қарши тура оладиган, ҳаётга бўлган қатъий ишонч ва қарашларга эга шахсни тарбиялаш кўзда тутилган.

"Қўшимча юмуш"дан касбий фаолиятга

Қарорнинг энг муҳим янгилиги — тьюторлик лавозимининг мақомини оширишдир. Низомда тьюторлик асосий меҳнат фаолияти эканлиги аниқ белгиланди. Бу эса ушбу фаолиятга бўлган талаб ва масъулиятни кучайтиради.

1. Маълумот ва малака: Тьюторликка бакалавр даражаси тўғрисидаги ҳужжат талаб этилади. Шу билан бирга, илмий даража ва илмий унвонга эга шахсларга афзалликлар берилади. Мутахассис педагогик-психологик билим ва тажрибага ҳамда маънавий-маърифий ишлар услубиётини чуқур англаб етган бўлиши лозим.

2. Шахсий фазилатлар: Намунавий шахсий фазилатлар, жумладан, маданиятли, масъулиятли, киришувчан, ватанпарвар ва ташаббускор бўлиш талаб этилади.

3. Иш ҳажми: Тьюторларга, қоида тариқасида, 120 – 150 нафар кундузги таълим шаклида таҳсил олаётган 1 – 3-курс талабалари бириктирилади.

4. Қўшимча фаолият: Тьюторлар асосий ишидан бўш вақтида қонунчиликда белгиланган тартибда ўриндошлик асосида педагогик фаолият билан шуғулланиши мумкин.

Тьюторлар зиммасига юклатилган вазифалар орасида ижтимоий-ҳуқуқий ҳимоя ва маиший шароитларни назорат қилиш алоҳида аҳамиятга эга. Бу талабаларнинг ижтимоий ҳимояга муҳтож қатламини қўллаб-қувватлашга қаратилган аниқ тизимдир.

— Манзилли ёрдам: Ногиронлиги бўлган, етим, ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган ва ижтимоий ҳимояга муҳтож талабаларни аниқлаш ва уларни рағбатлантириш бўйича таклифлар киритиш.

— Мунтазам мониторинг: Талабаларнинг яшаш манзиллари (талабалар турар жойи, ижара, хусусий хонадонлар) бўйича мунтазам мониторинг юритиш, у ердаги шароитларни ўрганиб, муаммоларни бартараф этиш бўйича раҳбариятга таклифлар киритиш.

— Ота-оналар билан ҳамкорлик: Талабаларнинг ота-онаси ёки уларнинг ўрнини босувчи шахслар билан доимий ҳамкорликни йўлга қўйиш ва уларни фарзандининг ўқув-тарбиявий фаолияти тўғрисида хабардор қилиб бориш.

Самарадорликни Баҳолаш ва Рақамли Назорат (KPI)

Қарорнинг самарадорлигини таъминлаш учун назорат ва баҳолаш тизимининг жорий этилиши муҳим аҳамият касб этади.

— KPI тизими: Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигига икки ой муддатда тьюторлар фаолияти самарадорлигини баҳолаш (KPI) тизимини ишлаб чиқиб, тасдиқлаш ва амалиётга жорий этиш вазифаси юклатилган. Бу тьюторлар ишини объектив ва шаффоф ўлчаш имконини беради.

— Рағбатлантириш: Юқори самарадорлик (KPI) кўрсатган тьюторларни рағбатлантириш ва малака ошириш, стажировкаларини ташкил этиш бўйича таклифлар киритиш механизми яратилди.

— Электрон ҳисобот: Тьюторлар фаолиятига оид чораклик ҳисоботлар Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги ҳузуридаги Талаба ва ўқувчиларнинг ижтимоий фаоллигини ошириш марказининг электрон тизимига киритиб борилади. Бу республика миқёсида ягона маълумотлар базасини шакллантириб, таҳлилни осонлаштиради.

Вазирлар Маҳкамасининг 656-сонли қарори олий таълим муассасаларида тьюторлик фаолиятини шунчаки техник ходимликдан шахс ривожланиши бўйича профессионал мутахассис даражасига олиб чиқмоқда. Қарорнинг асосий устуворлиги — талабага индивидуал ва комплекс ёндашув, унинг ўқиши, яшаши, ижтимоий муаммолари ва келажакдаги касбий йўналишларини қамраб олишдан иборат. KPI ва электрон назорат тизимларининг жорий этилиши ушбу муҳим тарбиявий ишнинг самарадорлигини оширишга хизмат қилади.