currencies image

12 715,13 UZS

45,08

usd

currencies image

14 730,48 UZS

25,61

eur

currencies image

161,75 UZS

1,67

ru



АсосийЯнгиликларНогиронлиги бўлган болалар инклюзив таълимга қандай жалб этилади? 8 саволга жавоб

Ногиронлиги бўлган болалар инклюзив таълимга қандай жалб этилади? 8 саволга жавоб

Ҳуқуқ

calendar

23.01.2025

eye

546

Ногиронлиги бўлган болалар инклюзив таълимга қандай жалб этилади? 8 саволга жавоб

Мамлакатимизда “Ногиронлиги бўлган шахсларнинг ҳуқуқлари тўғрисида”ги қонун қабул қилингандан кейин ногиронлиги бўлган болаларнинг тўсиқсиз таълим олишини таъминлаш учун бир қатор тизимли чора-тадбирлар амалга ошириляпти. Масалан, инклюзив таълим тушунчаси қонунлар ва қонуности ҳужжатларига расман киритилди.

1. Инклюзив таълим нима?

Инклюзив таълим – барча учун тенг имкониятлар таъминланган ҳолда бериладиган таълим. Яъни, алоҳида таълим эҳтиёжлари ва индивидуал имкониятларнинг хилма-хиллигини ҳисобга олиб, таълим олувчиларга тенг имкониятларни яратишга қаратилган ўқув жараёнидир.

2. Инклюзив таълим кимлар учун?

Жисмоний, ақлий, сенсор (сезги) ёки руҳий нуқсонлари бор бўлган болалар (шахслар) учун таълим ташкилотларида инклюзив таълим ташкил этилади. Уни ташкил этиш тартиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланади.

3. Коррекцион ва инклюзив синф тушунчаларининг фарқи нима?

Таълим жараёнини ташкил этишда коррексион ва инклюзив синф тушунчалари қўлланилади. Ушбу тушунчаларнинг фарқи қуйидагича:

Бошланғич таянч коррекцион синфда бир хил ташхисли 8-10 нафаргача бўлган болалар ўқитилиб, уларга махсус дефектолог-педагог дарс беради. Мисол учун эшитишида нуқсони бор бир хил ташхисли болалар коррекцион синф сифатида шакллантирилади. Уларга махсус педагог-дефектолог дарс ўтади.. Бу коррекцион синф бўлади.

Инклюзив синфларда ташхиси бир-бирига яқин ногиронлиги бор болаларнинг ногиронлиги бўлмаган ўқувчилар билан бирга таълим олиши назарда тутилади. Бу ерда зарурий шарт, синфдаги ногиронлиги бор болаларнинг умумий сони 3 нафардан ошмаслиги керак.

Маълумот ўрнида, 2023-2024 ўқув йилида синов тариқасида республикамизнинг 415 та умумтаълим мактабларида инклюзив ва бошланғич коррекцион синфлар ташкил этилган. Умумий ҳисобда 736 та махсус эҳтиёжли ўқувчиларга инклюзив шаклда ўқув жараёнларига қатнашишлари учун имкониятлар яратилган.

4. Инклюзив таълимга кимлар жалб этилади?

Маълумки, барча тоифадаги ногиронлиги бўлган шахсларни инклюзив таълим жараёнларига жалб этиб бўлмайди. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2021 йил 12 октябрдаги 638-сон қарорига кўра, инклюзив таълим жараёнларига қуйидагилар жалб қилиниши мумкин:

• эшитишида нуқсони бўлган ёки заиф эшитувчи болалар;

• заиф кўрувчи болалар;

• нутқий ривожланиши ёшига тўғри келмайдиган болалар;

• нутқида оғир нуқсони бўлган болалар;

• таянч-ҳаракат тизимида нуқсони бўлган болалар;

• аутизми бўлган болалар

Ногиронлиги бўлган болаларни инклюзив таълимга жалб этиш тартиби 2020 йил 13 октябрдаги ПҚ-4860-сон қарорга кўра қабул қилинган низомнинг 4-бобида белгиланган. Унга кўра, инклюзив таълимга жалб этилаётган ногиронлиги бўлган бола 9 ёшдан бошланғич таянч коррекцион синфга чиқиши мумкин бўлади.

5. Инклюзив таълим синфида нечта ўқувчи таълим ола олади?

Қоидага кўра, инклюзив таълим синфида ўқувчиларнинг умумий сони 30 нафардан ошмаслиги шарт. Шу билан бирга, битта инклюзив синф таркибида ташхиси бир хил ёки бир-бирига яқин ногиронлиги бўлган болаларнинг 3 нафари таълим олиши мумкин. Яъни, битта инклюзив синфда ногиронлиги бўлган болаларнинг умумий сони 3 нафардан ошиб кетиши мумкин эмас.

6. Ушбу синфларга жалб қилиш кимлар томонидан амалга оширилади?

Ногиронлиги бўлган болаларни бошланғич таянч коррекцион ёки инклюзив синфларга қабул қилиш ва уларни бу синфлар рўйхатидан чиқариш мактабгача ва мактаб таълимининг ҳудудий бошқармалари ҳузурида ташкил этилган психологик, тиббий-педагогик комиссия хулосасига кўра амалга оширилади. Бу ўринда ота-оналар ёки улар ўрнини босувчи шахсларнинг розилик хати олиниши талаб этилади. Психологик, тиббий-педагогик комиссия хулосасига кўра, ногиронлиги бўлган бола бошланғич коррекцион синфга, инклюзив синфга, махсус мактаб-интернат ёки уй таълимига йўналтирилади.

7. Болаларни инклюзив таълимга жалб этиш тартиби қандай?

Ногиронлиги бўлган болани инклюзив таълим учун мослашган мактабга жойлаштиришда психологик, тиббий-педагогик комиссиянинг тиббий хулосаси талаб этилади.  Ушбу хулоса олингандан кейин ота-она томонидан инклюзив таълим жорий этилган мактаб директори номига ариза асосида мурожаат қилинади.

8. Мактаб директорига қуйидаги ҳужжатлар тақдим этилади:

• тиббий хулоса;

• ногиронлиги бор боланинг мактабгача бўлган даврда таълим олганлиги ҳамда хулқ-атвори ҳақидаги маълумотнома;

•  ногиронлиги бўлган болага якка тартибда ёрдам бериш борасида амалга оширилган чора тадбирлар рўйхати;

•  ногиронлиги бўлган боланинг яшаш ҳудудидаги бош шифокор томонидан тасдиқланган амбулатор картасидан кўчирма.

Ушбу ҳужжатлар йиғма шаклда мактаб директорига тақдим этилгандан кейин ногиронлиги бўлган бола мактаб директори буйруғига асосан инклюзив тартибда таълим олиш учун ўқув жараёнларига жалб этилади.

Хулоса сифатида айтиш мумкинки, ҳар қандай инсон тўсиқсиз муҳитда таълим олиш ҳуқуқига эгадир. Ногиронлиги бўлган болалар мисолида бу жараён юқорида таҳлил қилинганидек, инклюзив таълим орқали амалга оширилади.

Бекжон Исмаилов,
"Адолат" МҲАМ ходими

Улашиш:

Бошқалар

22-май 2025, 11:01
1 045

Йўналишсиз такси фаолиятини тартибга солиш ва уларга қўйиладиган талаблар

Ҳайдовчи фаолиятини меҳнат ва дам олиш режимига риоя этган ҳолда амалга оширади.


24-май 2025, 04:11
1 027

Мактаб битирувчилари қандай ҳолатларда якуний аттестация топширишдан озод этилади?

Низомнинг иловасига мувофиқ тасдиқланган 59 турдаги якуний давлат аттестациясидан озод қилиш мумкин бўлган касалликларга асосан озод этилади.


19-май 2025, 12:43
932

Ҳайдовчи ва ЙПХ ходими: қонун доирасидаги ўзаро муносабатлар

Қоидабузарлик аниқланганда ЙПХ ходими ҳайдовчига аввал айнан содир этган қоидабузарликни тушунтириб, шундан сўнг ҳужжатларни текшириб, чора кўриши керак.


29-май 2025, 05:38
929

“Tashkent Law Spring” тўртинчи халқаро юридик форуми иштирокчиларига

Авваламбор, сизларни “Рақамли технологиялар даври: келажакка ҳуқуқий назар”мавзусидаги “Tashkent Law Spring” IV халқаро юридик форумининг очилиши билан самимий қутлайман.