Ўзини ўзи банд қилган шахслар – ўз ишини ўзи топиб, уни ўзи бажариш орқали даромад кўрадиган жисмоний шахслардир. Репетиторлар, энагалар, сантехниклар, электрчилар, сартарошлар, курьерлар, автомобиль ювувчилари, ҳунармандлар, фаррошлар, тикувчилар, дастурчилар ва яна кўплаб касб эгалари ўзини ўзи банд қилувчилар бўлишлари мумкин.

Мамлакатда жорий йил январь ҳолатига кўра 2,5 миллиондан ортиқ ўзини ўзи банд қилган шахслар рўйхатдан ўтган. Шундан 5701 таси 100 миллион сўмгача, 2715 таси 100 миллион сўм ва 200 таси 1 миллиард сўмдан ошиқ йиллик даромад кўрган.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2020 йил 24 декабрдаги “Ўзини ўзи банд қилган шахс сифатида фаолиятни амалга ошириш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида”ги қарори билан ўзини ўзи банд қилган шахсларни рўйхатдан ўтказиш тартиби белгиланган.

Ўзини ўзи банд қилувчи шахсларнинг солиқ идорасидан рўйхатдан ўтиши учун тўлов йўқ. Бунинг учун икки йўл билан рўйхатдан мумкин:

• Туман солиқ инспекциясига мурожаат қилинса, ходим анкета тўлдиради;

• солиқ тўловчининг шахсий кабинети ёки ДСҚнинг Солиқ мобил иловаси орқали мустақил равишда рўйхатдан ўтиш мумкин.

Ўзини ўзи банд қилганлар бошқа жисмоний шахсларга оғзаки келишув асосида иш ёки хизматларни тақдим этишлари мумкин. Юридик шахслар билан эса улар фақатгина бир марталик иш ёки хизматни кўрсатиш учун ёзма шартнома тузган ҳолда ишлашлари мумкин.

Ўзини ўзи банд қилганлар тўловларни ҳар қандай кўринишда: нақд, терминал ёки банк ўтказмалари орқали қабул қилишлари мумкин. Уларга ойлик ёки йиллик даромад бўйича ҳеч қандай чекловлар мавжуд эмас.

Солиқ органлари ходими ўзини ўзи банд қилган шахсни рўйхатга олаётганда у ҳақдаги маълумотларни ДСҚнинг ўзини ўзи банд қилган шахслар маълумотлар базасига киритади. Меҳнат стажи ҳисобланаши учун бир йилда бир марта БҲМнинг 1 баравари (бугунги кунда 330 минг сўм) ижтимоий солиқ тўлашнинг ўзи кифоя қилади. Тўловни ҳар қандай тўлов тизими орқали амалга ошириш мумкин.

Ўзини ўзи банд қилувчилар ҳеч қандай суғурта ва бошқа йиғимларни тўламайдилар.